Προληπτικός οφθαλμολογικός έλεγχος στην παιδική ηλικία

Ο τακτικός έλεγχος των οφθαλμών είναι το μυστικό για τον εντοπισμό οφθαλμογικών προβλημάτων, τη θεραπεία τους και τη διατήρηση της όρασης.

Η όραση στα παιδιά δεν είναι κεκτημένη από την ημέρα της γέννησης. Αναπτύσ­σεται μέρα με τη μέρα, ως την πρώτη σχολική ηλικία – έξι ετών. Κατά τη γέννη­ση το οπτικό σύστημα είναι ανώριμο. Δε μοιάζει καθόλου με αυτό του ενήλικα. Τα νεογέννητα μπορούν να διακρίνουν με­γάλου μεγέθους σχήματα και πρόσωπα ,φωτεινά και έντονα χρώματα χωρίς να μπορούν να διακρίνουν λεπτομέρειες.

Το πρώτο έτος της ζωής η όραση των βρεφών αναπτύσσεται ραγδαία. Μετά το πρώτο τρίμηνο τα περισσότερα βρέφη μπορούν να διακρίνουν μικρά αντικεί­μενα και αρχίζουν να διακρίνουν αδρά τα βασικά χρώματα. Κατά τη συμπλή­ρωση του πρώτου έτους η όραση των παιδιών έχει αναπτυχθεί σε πολύ υψηλά ποσοστά. Κάθε εμπόδιο στη φυσιολογι­κή ανάπτυξη της όρασης τα πρώτα έτη της ζωής μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμα μειωμένη οπτική οξύτητα αμβλυωπία.

Τα συνηθέστερα οφθαλμολογικάπροβλήματα της παιδικής ηλικίας είναι τα εξής:

• Διαθλαστικές ανωμαλίες
• Στραβισμός
• Συγγενής καταρράκτης
• Συγγενές γλαύκωμα
• Αμφιβληστροειδοπάθεια της προωρότητας
• Παθήσεις του δακρυικού συστήμα­τος
• Παθήσεις των βλεφάρων
• Παθήσεις του προσθίου ημιμορίου – επιπεφυκότας, κερατοειδής
• Συγγενείς ανατομικές ανωμαλίες και οφθαλμολογικά σύνδρομα

1) Διαθλαστικές ανωμαλίες Αμετρωπίες Είναι όλες εκείνες οι παθήσεις οι οποίες δεν επιτρέπουν στο είδωλο να εστιαστεί σωστά στον αμφιβληστροειδή χιτώ­να με αποτέλεσμα να βλέπουμε θολά.

Οι αμετρωπίες είναι α) Η μυωπία, β) Η υπερμετρωπία και γ) Ο αστιγματισμός. Η μυωπία είναι η πιο συχνή αμετρωπία. Οι ακτίνες εστιάζονται μπροστά από  τον αμφιβληστροειδή με απο­τέλεσμα να υπάρχει δυσκολία να διακρίνει κανείς καθαρά τα μακρινά αντικείμενα, ενώ συνή­θως βλέπει αρκετά καλά τα κο­ντινά. Εμφανίζεται συνήθως στη σχολική ηλικία, μπορεί όμως να υπάρχει από τη γέννηση. Πολ­λές φορές είναι κληρονομική. Το παιδί μισοκλείνει τα μάτια του για να ξεχωρίσει τα μακρινά αντικείμενα, δε βλέπει στον πί­νακα, και κρατάει πολύ κοντά το βιβλίο. Στην υπερμετρωπία το είδωλο σχηματίζεται πίσω από τον αμφιβληστροειδή.  Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η όραση να είναι κακή τόσο για κοντά, όσο και για μακριά. Υπάρχει συνήθως στα μικρά παιδιά και αργότερα ελατ­τώνεται. Η υπερμετρωπία μπορεί να οδηγήσει σε προσαρμοστικό στραβισμό. Στον αστιγματισμό οι ακτίνες δεν εστιάζονται σε ένα συγκεκριμένο σημείο, αλλά είναι διάχυτες φτιάχνοντας ένα κωνοειδές. Οφείλεται στη μην κανονική καμπυλότη­τα του κερατοειδούς.

Η αμβλυωπία είναι κατά­σταση στην οποία παρατηρείται κακή ή μειωμένη όραση, στο ένα ή και στα δύο μάτια ακόμη και μετά τη θεραπεία των διαφόρων αιτιών που την προκάλεσαν, ή την εφαρμογή κατάλληλων διορ­θωτικών γυαλιών. Οφείλεται στην ελλιπή ανάπτυξη της οπτικήί οδού. Το μάτι δεν έμαθε να βλέ­πει στη σωστή ηλικία.

Η θεραπείο της αμβλυωπίας είναι μακρά κα απαιτεί υπομονή για τον μικρέ ασθενή και τους γονείς του. Τ< σημαντικότερο όμως είναι να δι αγνωσθεί εγκαίρως, όταν ακόμι υπάρχουν περιθώρια διόρθωση της όρασης, διότι μετά τα επτ έτη είναι σχεδόν ακατόρθωτο ν γίνει.

2) Στραβισμός

Είναι η πάθηση κατά την οποί οι άξονες των ματιών δεν είνι παράλληλοι, αλλά σχηματίζοι μία γωνία, την γωνία στραβισμού. Συναντάται στο 4% των παιδιών. Το ένα μάτι μπορεί να βλέπει ευθεία μπροστά, ενώ το άλλο να έχει κλίση προς τα μέσα, έξω πάνω ή κάτω. Τα παιδιά των οποίων τα μάτια δεν είναι ευθυγραμμισμένα τείνουν να στα­ματούν να ασκούν το μάτι που πα­ρεκκλίνει, ώστε να μην ενοχλούνται από τη διπλή όραση (διπλωπία). Αν ο στραβισμός δεν αντιμετωπισθεί, μπορεί να οδηγήσει σε αμβλυω­πία ή απώλεια της στερεοσκοπικής όρασης.    Ο στραβισμός θεραπεύεται χειρουργικά, με χορήγηση διορθωτικών γυαλιών ή με κλείσιμο του υγι­ούς ματιού. Σε μερικά παιδιά κυρίως τον πρώτο χρόνο της ζωής υπάρχει η εντύπωση ότι στραβίζουν και αυτό οφείλεται συνήθως στο ότι η βάση της μύτης είναι ευρεία, η μύτη δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί και μπορεί να υπάρχουν δερματικές πτυχές στις άκρες της. Έτσι, όταν το παιδί κοιτά­ζει πλάγια, υπάρχει η εντύπωση ότι στραβίζει. Αυτό το φαινόμενο λέγε­ται ψευδοστραβισμός και βελτιώνε­ται με την πάροδο του χρόνου και την ανάπτυξη της μύτης.

3) Συγγενής καταρράκτης

Αφορά μία στις 250 γεννήσεις (0,4%). Είναι η θόλωση του φυσιολογικά δι­αυγούς φακού του ματιού. Η πρώιμη διάγνωση και θεραπεία είναι ιδιαίτε­ρης σημασίας, ώστε να μπορέσει να αναπτυχθεί φυσιολογικά η όραση. Για το λόγον αυτό οι καταρράκτες πρέπει να αφαιρούνται χειρουργικά, αμέσως, μόλις εντοπίζονται.

4) Συγγενές γλαύκωμα

Συναντάται μία στις 10000 γεννή­σεις. Οφείλεται σε αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση, η οποία χωρίς θεραπευτική αντιμετώπιση μπορεί να οδηγήσει σε τύφλωση.

5) Αμφιβληστροειδοπάθεια της προωρότητας

Απαντάται σε πρόωρα νεογνά. Στις ΗΠΑ σε 40000 πρόωρα ετησίως, 2650 θα έχουν κάποιου σημαντικού βαθμού αμφιβληστροειδοπάθεια της προωρότητας, ενώ 550 θα τυφλωθούν.

6) Παθήσεις του δακρυικού συστή­ματος

Συνηθέστερη είναι η απόφραξη του ρινοδακρυϊκού πόρου. Η κατάσταση αυτή εμφανίζεται τον πρώτο μήνα μετά την γέννηση. Το μάτι είναι δακρυσμένο με πυώδης εκκρίσεις.

Απαλές μαλάξεις στο ρινοδακρυϊκό πόρο μπορούν να βοηθήσουν στη διάνοιξή του, η οποία συνήθων επέρχεται αυτόματα μετά το πρώτο εξάμηνο.

7) Παθήσεις των βλεφάρων

Η πτώση των βλεφάρων είναι μία κατάσταση η οποία οφείλεται σε αδυναμία του μυός που σηκώνει το επάνω βλέφαρο. Όταν είναι ήπια, το πρόβλημα είναι μόνο αισθητικό, όταν όμως είναι σημαντική, εμποδί­ζει την ανάπτυξη της όρασης. Η δι­όρθωση είναι χειρουργική.

8) Παθήσεις του προσθίου ημιμορίου

Η νεογνική επιπεφυκίτιδα εμφα­νίζεται σε 1,6 – 12% των νεογνών ανάλογα με το επίπεδο περίθαλψης. Οφείλεται σε μόλυνση κατά τον το­κετό από τον κόλπο της μητέρας. Σε μεγαλύτερα παιδιά οι επιπεφυκίτιδες μπορούν να είναι μικροβιακές, ιογενείς ή αλλεργικές και αντιμετωπίζονται με τα κατάλληλα κολλύρια.

Οι κερατίτιδες στην παιδική ηλικία είναι σπάνιες, οφείλονται σε μικροτραυματισμούς και προκαλούν έντονα συμπτώματα.

 9) Συγγενείς ανατομικές ανωμαλίες και οφθαλμολογικά σύνδρομα

Αφορούν παθήσεις των οφθαλμών με συνοδές παθολογικές καταστά­σεις του οργανισμού.

Πώς αντιλαμβανόμαστε ένα οφθαλμολογικά πρόβλημα στα παιδιά;

• Όταν τα μάτια του παιδιού κινού­νται γρήγορα δεξιά – αριστερά, πάνω – κάτω (νυσταγμός)
• Στραβισμός
• Το παιδί γέρνει το κεφάλι του Λευκό, γκριζόλευκο ή κιτρινωπό χρώμα στην κόρη
• Ερυθρότητα και εκκρίσεις που δεν υποχωρούν
• Πεσμένα βλέφαρα
• Μόνιμη ευαισθησία των ματιών στο φως
• Μάτια διαρκώς υγρά
• Το παιδί τρίβει συνεχώς το μάτι του
• Το μωρό δεν μπορεί να διατηρή­σει συνεχή οπτική επαφή
• Το μωρό άνω των 3 μηνών δεν μπορεί να ακολουθήσει με το βλέμμα ένα αντικείμενο που κι­νείται εντός του οπτικού του πε­δίου

Προληπτικός έλεγχος

Ο οφθαλμολογικός έλεγχος στα παι­διά είναι σημαντικός, διότι μπορεί να διαγνώσει πρώιμα και να αντιμε­τωπίσει παθήσεις που θα έχουν επί­δραση στην όραση του ατόμου. Ο προληπτικός παιδοφθαλμολογικός έλεγχος πρέπει να πραγματοποιείται ως εξής:

• κατά τη γέννηση γίνεται έλεγχος για συγγενή καταρράκτη, συγγε­νές γλαύκωμα, συγγενή στραβισμό, αμφιβληστροειδοπάθεια της προωρότητας, συγγενή απόφραξη του ρινοδακρυϊκού πόρου, νεογνική επιπεφυκίτιδα, συγγενείς ανατομικές ανωμαλίες και οφθαλμολογικά σύνδρομα.
• στο πρώτο έτος εκτιμάται η ευ­θυγράμμιση και η κινητικότητα των οφθαλμών, η ύπαρξη στραβισμού, μυωπίας, υπερμετρω­πίας, αστιγματισμού και αδρά η οπτική οξύτητα
• στο τρίτο έτος εκτιμάται η οπτι­κή οξύτητα σε κάθε μάτι χωριστά, η ύπαρξη διαθλαστικών διατα­ραχών ή στραβισμού, διαπιστώ­νεται η ύπαρξη αμβλυωπίας και ξεκινάμε την αντιμετώπισή της (κλείσιμο του καλού ματιού, ώστε να εξασκηθεί το «τεμπέλικο» μάτι)
• στο πέμπτο έτος γίνεται ακριβής διαθλαστικός έλεγχος, δίνεται η κατάλληλη διόρθωση (γυαλιά), έτσι ώστε το παιδί να ξεκινήσει το σχολείο με την καλύτερη δυνατή όραση. Πολύ συχνά παιδιά με μει­ωμένη όραση εμφανίζουν κακές σχολικές επιδόσεις
• έλεγχος κατ’ έτος ή συχνότερα εφόσον αυτό απαιτείται.

Η μέγιστη οπτική οξύτητα και η καλή όραση δεν είναι δεδομένα με τη γέννηση. Η όραση αναπτύσσε­ται τα πρώτα χρόνια της ζωής. Είναι λοιπόν πολύ βασικό κάθε παιδί να έχει αυτήν την ευκαιρία. Οι υποχρε­ωτικοί οφθαλμολογικοί έλεγχοι στην προσχολική και σχολική ηλικία που εφαρμόζονται τα τελευταία χρό­νια στην Ελλάδα, έχουν βοηθήσει πολλά παιδιά να απαλλαγούν από οφθαλμολογικά προβλήματα και να εξασφαλίσουν υγιή μάτια για την υπόλοιπη ζωή τους. Παρόλα αυτά ο ρόλος του γονέα είναι καθοριστικός καθώς πιθανόν να είναι ο πρώτος ο οποίος θα διαπιστώσει κάποια δι­αταραχή, την οποία σε καμία περί­πτωση δεν πρέπει να υποτιμήσει και να αναβάλλει την επίλυσή της.