Ο ήλιος αποτελεί πηγή ζωής. Η ηλιακή ακτινοβολία, όμως μπορεί να αποτελέσει μεγάλο κίνδυνο για την όραση και τα μάτια μας. Οι κλιματολογικές αλλαγές στο περιβάλλον μπορούν να γίνουν εξαιρετικά επικίνδυνες για τα μάτια μας, καθώς δρουν αθροιστικά και το αποτέλεσμα εκδηλώνεται χρόνια αργότερα.
Το φάσμα της ηλιακής ακτινοβολίας αποτελείται από 3 είδη ακτινών: 1) Υπέρυθρες ακτίνες με μήκος κύματος 700-2300nm, υπεύθυνες για την αύξηση της θερμοκρασίας στα κύτταρα. 2) Υπεριώδεις ακτίνες με μήκος κύματος 190-400nm, υπεύθυνες κυρίως για τις βλάβες στους εξωτερικούς χιτώνες και τον κρυσταλοειδή φακό. 3) Ακτίνες υψηλής ενέργειας στο ορατό φάσμα με μήκος κύματος 400- 700 nm που είναι υπεύθυνες για τις βλάβες στον εσωτερικό χιτώνα του οφθαλμού, τον αμφιβληστροειδή.
Η προοδευτική αύξηση της τρύπας του όζοντος, από την αλόγιστη και ανεξέλεγκτη χρήση πολλών καταναλωτικών προϊόντων, επιδεινώνει διαρκώς το πρόβλημα, καθώς ολοένα και μεγαλύτερες ποσότητες της βλαβερής υπεριώδους ακτινοβολίας διαπερνούν την ατμόσφαιρα και έρχονται σε άμεση σχέση με το ανθρώπινο σώμα. Το ηλιακό φώς περιέχει πολύ περισσότερη UVA και λιγότερη UVB ακτινοβολία. Η UVA έχει χαμηλή ενέργεια και εισχωρεί βαθιά στον οφθαλμό στον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Η UVB έχει μεγαλύτερη ενέργεια και τα αποτελέσματά της είναι πιο βλαβερά. Είναι υπεύθυνη για το μαύρισμα, τη γήρανση, αλλά και τον καρκίνο του δέρματος.
Το μεγαλύτερο μέρος της απορροφάται από τον κερατοειδή χιτώνα και τον
κρυσταλοειδή φακό. Οι ακτίνες υψηλής ενέργειας του ορατού φάσματος είναι
υπεύθυνες για τις βλάβες στον αμφιβληστροειδή και την ώχρα κηλίδα.
Η ηλιακή ακτινοβολία ευθύνεται για μια σειρά παθολογικών καταστάσεων στα μάτια, οι οποίες εμφανίζονται μετά από χρόνια έκθεσης στον ήλιο, καθώς η δράση του είναι συσσωρευτική.
Οι βλάβες που προκαλούνται μπορούν να αφορούν τους εξωτερικούς ή τους εσωτερικούς χιτώνες του οφθαλμού. Το πρώτο σημείο στο οποίο καταλήγουν οι ακτίνες, είναι τα βλέφαρα. Αποτέλεσμα η πρόωρη γήρανση και οι ρυτίδες. Πέρα, όμως, από αυτές τις αισθητικές συνέπειες στα βλέφαρα, μπορούν να δημιουργηθούν και κακοήθεις όγκοι. Το βασικό κυτταρικό καρκίνωμα, τα επιθηλιώματα, τα μελανώματα, χρήζουν έγκαιρης διάγνωσης και άμεσης χειρουργικής εξαίρεσης. Προχωρώντας στον επιπεφυκότα η συχνότερη βλάβη που εμφανίζεται είναι το πτερύγιο. Αποτελεί ινοαγγειακό ιστό σε τριγωνικό σχήμα με κατεύθυνση προς τον κερατοειδή. Όταν εισχωρήσει βαθιά, επηρεάζει την όραση. Εμφανίζεται συχνότερα σε κατοίκους νησιωτικών περιοχών, σε αγρότες και σε άτομα που εκτίθενται πολλές ώρες στον ήλιο.
Η θεραπεία απαιτεί χειρουργική εξαίρεση. Πιο σπάνια νόσος είναι το καρκίνωμα του επιπεφυκότα, το οποίο έχει, ως παράγοντα κινδύνου, τις υπεριώδης ακτίνες.
Σε ό,τι αφορά στον κερατοειδή χιτώνα, η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να προκαλέ- σει έγκαυμα* κατάσταση που είναι γνωστή, ως φωτοκερατίτιδα και συνοδεύεται από έντονο πόνο, ερυθρότητα, φωτοφοβία. Αποτελεί οξεία κατάσταση και απαιτείται άμεση εξέταση και ειδική αγωγή.
Η μακροχρόνια έκθεση στον ήλιο έχει, ως αποτέλεσμα, τη θόλωση του κρυσταλοειδούς φακού προκαλώντας καταρράκτη. Οι ακτίνες UVA και UV8 είναι υπεύθυνες για τη φωτοχημική βλάβη που προκαλείται στο φακό. Οι ακτίνες υψηλής ενέργειας είναι υπεύθυνες για τις βλάβες στον αμφιβληστροειδή χιτώνα και σχετίζονται με την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.
Το αποτέλεσμα της κατάστασης αυτής είναι η μείωση ή και η απώλεια της κεντρικής όρασης. Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας αποτελεί μια από τις σημαντικότερες αιτίες τύφλωσης στον σύγχρονο κόσμο.
Οι φυσικοί μηχανισμοί προστασίας των ματιών από τον ήλιο είναι οι εξής: η θέση του οφθαλμού στον κόγχο, τα φρύδια, οι βλεφαρίδες, η κόρη η οποία κλείνει και μειώνει την ποσότητα της ηλιακής ακτινοβολίας που φτάνει στο μάτι, ο κερατοειδής χιτώνας και ο κρυσταλοειδής φακός, που απορροφούν μεγάλο μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας εμποδίζοντας τη βλαπτική ενέργεια να φτάσει στο εσωτερικό του οφθαλμού.
Η πρόληψη των παραπάνω οφθαλμικών ασθενειών πρέπει να είναι διαρκής και θεωρείται απαραίτητη για όλους. Το πρώτο μέτρο προστασίας και πλέον προσιτό είναι τα γυαλιά ηλίου. Για να προστατεύουν τα μάτια από την ακτινοβολία, θα πρέπει να είναι απορροφητικά. Μην εμπιστεύεστε τα μάτια σας σε ανθρώπους οι οποίοι δεν είναι ειδικοί και μην αγοράζετε γυαλιά ηλίου από πλανόδιους περίπτερα κ.α. Τα γυαλιά αυτά δεν έχουν σωστές προδιαγραφές και αναγράφουν ψευδείς ενδείξεις.
Μεγίστη απορροφητικότητα παρέχουν οι φακοί μελανίνης, blue blockers, και οι πολωτικοί φακοί ηλίου.
Τα γυαλιά ηλίου θεωρούνται απαραίτητα και στην παιδική ηλικία. Παιδιά μικρότερα των 3 ετών δύσκολα κρατούν γυαλιά ηλίου στο πρόσωπό τους. Στην περίπτωση αυτήν προτιμήστε το καπέλο. Επιλέξτε γυαλιά 100% απορροφητικά. Προτιμήστε ανοιχτόχρωμους φακούς από άθραυστο πλαστικό, ώστε να τα συνηθίσουν πιο εύκολα και να αποφευχθεί το ενδεχόμενο τραυματισμού. Τα γυαλιά δεν πρέπει να είναι πολύ σφιχτά, αλλά να στέκονται σταθερά στο πρόσωπο του παιδιού.
Μπορεί να χρησιμοποιηθεί λάστιχο ή λουράκι που δένει γύρω από το κεφάλι. Επίσης είναι βασικό να φορούν καπέλο και αντηλιακή κρέμα.
